انسان زیر زبان خود پنهان است

امام علی علیه السلام فرمودند:

الْمَرْءُ مَخْبُوءٌ تَحْتَ لِسَانِهِ.

انسان در زیر زبان خود پنهان است.

نهج البلاغه، حکمت 140

آیین سخنوری را قرآن به ما آموخته که چگونه سخن گوییم. کجا سخن گوییم وکجا سخن نگوییم. درباره چگونه سخن گفتن می فرماید:

و قُولُوا لِلنّاسِ حُسناً (1) با مردم نیکو سخن بگویید.
و قُولُوا قَولاً سَدیداً (2) در هنگام سخن گفتن درست و صحیح سخن بگویید.
و قُولُوا لَهُم قَولاً مُعروفاً (3) با خویشاوندان و یتیمان و فقیران با زبان شایسته سخن بگویید.

درباره جایی که سکوت جایز نیست و باید حرف زد می فرماید.

یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاهَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ (4)
فرزندم نماز را بر پا دار و به خوبی ها امر کن و از بدی ها دوری کن.

وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (5)
باید گروهی در بین شما باشند تا مردم را به خوبی ها دعوت کنند و به کارهای پسندیده فرمان دهند و از کارهای زشت بازدارند و آنها خودشان رستگارانند.

و در جایی که باید سکوت کرد و تکلیف برداشته شده است فرمود:

خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ (6)
گذشت اخلاقی داشته باش و دعوت به خوبی ها کن ولی از نادان اعراض کن و آنها را به حال خود بگذار.

فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ إِنَّا کَفَیْنَاکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ (7)
با صدای رسا آنچه بدان ماموری بیان کن و از مشرکان روی گردان ما شر استهزاء کنندگان را از تو دفع می کنیم.

حالا چگونه انسان طبق فرمایش امام علیه السلام زیر زبان خود پنهان است. یعنی چگونه گفتن و کجا گفتن وکجا نگفتن!

پی نوشت:
1- بقره 83
2- احزاب 70
3- نساء 5
4- لقمان 17
5- ال عمران 104
6- اعراف 199
7- حجر 94 و 95

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.